Aanbieding pachtvoorstellen minister

Op 28 september willen de gezamenlijke organisaties FPG, LTO, NAJK en BLHB hun voorstellen voor de aanpassing van de pachtregel overhandigen aan minister Adema van LNV. Op dit moment worden deze voorstellen in de afzonderlijke organisaties besproken. Het bestuur van de BLHB heeft inmiddels deze voorstellen behandeld en legt deze nu voor aan de Ledenraad van de BLHB. 

Lange weg

De laatste herziening van de pachtregelgeving was in 2007, toen de geliberaliseerde pacht als nieuwe contractvorm werd geïntroduceerd. Pachtwetgeving werd onderdeel van het Burgerlijk Wetboek. Op basis van voortschrijdend inzicht bleken nieuwe aanpassingen algauw weer nodig, want de wijziging van 2007 leidde vooral tot substitutie: de bestaande reguliere pacht werd vervangen door kortlopende geliberaliseerde pacht. Overeenstemming over een nieuwe pachtwet werd onder meer gezocht in het Spelderholtoverleg, maar dat leidde niet tot consensus in het veld van belangenorganisaties die aan het overleg deelnamen. 

Verschillende ministers en staatssecretarissen van LNV gaven wel aanzetten voor het ontwikkelen van een nieuw pachtstelsel. Minister Schouten van LNV (van 2017 t/m 2022) kwam in 2019 met een brief aan de Tweede Kamer. De huidige landbouwminister Adema stuurde de Tweede Kamer op 27 januari 2023 een brief. 

Gezamenlijke startnotitie 

LTO Nederland, FPG, NAJK en BLHB zijn de afgelopen jaren afzonderlijk van elkaar bezig gegaan met het schrijven van visies op pacht. Op basis van de individuele visies hebben deze organisaties in 2022 vervolgens verkend of ze een gezamenlijk voorstel voor herziening van de pachtregelgeving konden uitwerken. Dat is gelukt. Overheersend is de notie dat in essentie de belangen van de agrarische ondernemers, verpachters en financiële instellingen gelijk op lopen. Ze hebben allemaal een groot belang bij toekomstbestendige agrarische bedrijven. Een goed functionerend pachtstelsel draagt daaraan bij en is bovendien noodzakelijk voor de transitieopgaven ten behoeve van een toekomstbestendig landelijk gebied. 

Transitie landelijk gebied

De landbouw in Europa en Nederland staat voor een grote transitie. De landbouw is in beweging en er is een dringende behoefte aan een pachtstelsel dat meebeweegt met verandering. Grondfinanciering is een kritische factor voor veranderingen in de bedrijfsvoering gericht op extensivering en meer natuurinclusief ondernemen. Denk aan maatregelen in het kader van het Nationaal Programma Landelijk Gebied en de provinciale programma’s, maar ook aan het 7e Actieprogramma Nitraat, het GLB en de klimaatopgaven. Stuk voor stuk programma’s en beleidsvoornemens met grote consequenties voor het agrarische grondgebruik, voor de economische vooruitzichten van pachters en verpachters en voor de structuur van de bedrijven. Én daarmee voor de financierbaarheid van grond die vervolgens één op één is verbonden met de mogelijkheden van agrarische bedrijven om ook economisch duurzaam te veranderen. 

Vernieuwing van het pachtstelsel

Juist pacht is een belangrijk instrument voor financiering van landbouwgrond. Veel agrarische bedrijven hebben vaak een mix van grondfinanciering met eigendom en vormen van pacht. Dit geeft financiële zekerheid bij financiering en stelt ondernemers, en zeker ook jonge ondernemers, in staat het bedrijf geleidelijk te ontwikkelen door vergroting van het areaal grond. Veranderingen in de landbouw en samenleving vereisen al met al een pachtstelsel dat met die veranderingen meebeweegt. Door agrarische productie te verbinden met andere economische activiteiten binnen het agrarisch bedrijf kan de verdiencapaciteit van het bedrijf worden verbeterd. Op veel agrarische bedrijven zien we dan ook niet-agrarische activiteiten. Hier ontstaat een belangrijk verschil tussen pachtbedrijven, vooral tussen hoevepachters en eigendomsbedrijven met pachtgrond. Waar het eigendomsbedrijf zelf de kansen die multifunctionele landbouw kan bieden kan benutten, is het bedrijf met hoevepacht hier geremd. Gelijkstelling op dit terrein ligt voor de hand. LTO, FPG, BLHB en NAJK vinden dat pachtbedrijven bedrijfsgebouwen en grond moeten kunnen benutten voor een multifunctionele bedrijfsvoering.

Brief Adema

Het gezamenlijk voorstel op hoofdlijnen – de startnotitie – is op 18 januari 2023 met minister Adema van Landbouw gedeeld. De brief van minister Adema van 27 januari nodigde de belangenorganisaties uit om te komen met uitgewerkte voorstellen van de hoofdlijnen uit zijn brief. LTO, FPG, BLHB en NAJK hebben deze uitnodiging aangenomen. 

De brief van de minister beschrijft de contouren en hoofdlijnen voor aanpassing van de pachtregelgeving en deze komen overeen met de aanbevelingen die minister Schouten eerder heeft gedaan. 

Er moet een duidelijk perspectief komen op een duurzaam langjarig gebruik van de grond door het tegengaan van kortlopende pacht: langlopende pacht moet de standaard worden bij nieuwe pachtovereenkomsten via het maximeren van de prijs van kortlopende pacht. 

Pacht moet als financieringsinstrument ondersteunend zijn aan de transitieopgaven in het landelijk gebied. Hobbymatig gebruik van landbouwgrond moet ontmoedigd worden tegen de achtergrond van het streven naar een versterking en verduurzaming van de agrarische bedrijfsstructuur. 

Omdat pacht verduurzaming niet in de weg moet staan, moeten er mogelijkheden komen voor het maken van afspraken over bodemkwaliteit en voor verduidelijking van regels. Gekeken moet worden naar de mogelijkheid om schommelingen in de pachtnormen te dempen.

Deskundigen

FPG, LTO, BLHB en NAJK hebben na het overleg met minister Adema vertegenwoordigers benoemd om een beleidsnotitie op te stellen. Deze beleidsnotitie met voorstellen werd voorbereid door een projectgroep die voor de diverse uitwerkingsvragen een beroep heeft gedaan op externe pachtdeskundigen vanuit het netwerk van advocatuur, rentmeesters, belangenbehartigers en wetenschap. Met het ministerie van LNV vond ambtelijke afstemming plaats over de voortgang.

Transitie in de pacht

Het bestuurlijk overleg van FPG, LTO, BLHB en NAJK heeft de inhoud voor de beleidsnotitie ‘Transitie in de pacht’ vastgesteld en deze ligt ter behandeling bij de afzonderlijke organisaties.

Deze organisaties hebben deze zomer een brief naar de leden van de vaste Kamercommissie van LNV verzonden om het onderwerp pacht niet controversieel te verklaren. Dit is gelukt, zodat de minister niets in de weg staat om de pachtregel aan te passen.

Met deze notitie wordt er na tien jaar een doorbraak gerealiseerd en is de aanpassing van de pachtregel dichterbij dan ooit in de afgelopen jaren.