Een plaats voor pacht in het landbouwakkoord
Na een hoofdlijnenbrief van achttien pagina’s, en een brief over de voortgang van het nationaal programma landelijk gebied van zeventien pagina’s, kan het werk gaan beginnen aan wat het ‘landbouwakkoord’ is gaan heten. Eerder heeft de nieuwe minister van landbouw gezegd dat het landbouwakkoord in maart gereed zou kunnen zijn.
De minister heeft ook tijdens het debat met de Kamer gezegd dat de perspectiefbrief nu een hoofdlijnenbrief zou worden omdat er natuurlijk geen gesprek mogelijk is met de sectoren als alle standpunten al zijn ingenomen. Vervolgens spreekt de minister in de correspondentie met de Kamer over een GVE-norm, spreekt hij in programma’s op radio en TV over duurzaam voedsel dat niet duurder zal mogen zijn dan het huidige aanbod en heeft hij het over een drastische krimp van de veehouderij. Kortom, alles is bespreekbaar, maar een stevig openingsbod is nu al gedaan. Een openingsbod waarvan je niet onmiddellijk kunt zeggen dat het de agrarische sector een wenkend perspectief biedt.
Over pacht zegt de Kamerbrief dat duurzaamheid en langjarig perspectief centraal komen te staan. Er wordt gesproken over langdurige pacht als standaard. Afspraken over duurzaamheid zouden beter en makkelijker mogelijk moeten worden. Wetgeving wordt voorbereid. Of de wetgeving wordt voorbereid naar aanleiding van de uitkomsten van het overleg over het landbouwakkoord blijft onduidelijk.
De afgelopen negen jaar is er met enige regelmaat over een nieuw pachtstelsel gesproken. Meestal was het ministerie van landbouw daarbij niet betrokken omdat het er niet bij betrokken wilde zijn. De laatste keer dat het ministerie met een voorstel is gekomen was in 2020. De aard van dat voorstel was dat de korte liberale pacht, korter dan zes jaar, ontmoedigd zou moeten worden. Voor pacht langer dan zes jaar moest iedereen het maar zelf uitzoeken, zowel voor wat betreft de prijs als de voorwaarden. Het voorstel was vooral een uiting van ambtelijk gemak en een demonstratie van het feit dat kennis van landbouw en pacht in het bijzonder, maar beperkt aanwezig is bij LNV.
In het verlengde van onder andere EU-beleid wordt door Adema voorgesorteerd op maatregelen op het gebied van bodem, klimaat, natuur, biodiversiteit, water, enz, die hun effect op het kostenniveau en het inkomen van de boer niet zullen missen. Het nieuwe Gemeenschappelijk Landbouw Beleid zal hiervoor geen compensatie kunnen bieden, doordat het budget substantieel verlaagd is en Nederland bovendien gekozen heeft voor het maximaal overhevelen van middelen vanuit de eerste pijler, directe betalingen, naar de tweede pijler, plattelandsbeleid.
Met het grondgebonden maken van de gehele landbouw zal de druk op de grondmarkt nog sterker worden dan die nu al is. Voor pacht betekent een landbouwtransitie ten minste twee dingen. Ten eerste moet het duidelijk zijn dat de pacht in de toekomst nog sterker zal moeten worden gereguleerd op het gebied van zowel de prijs als de toelaatbaarheid van voorwaarden: machtsmisbruik ligt namelijk op de loer. En ten tweede moet de wetgeving het de pachter mogelijk maken mee te bewegen met verandering. Pacht raakt zaken als productierechten, verbredingsmogelijkheden, CO2-opslag in de bodem, etc. waarbij de spelregels duidelijk moeten zijn.Pacht speelt een meer dan bescheiden rol en moet een serieuze plaats krijgen bij het tot stand brengen van het landbouwakkoord.
