Helaas we zijn 10 jaar terug

Pacht was in het nieuws. Het bericht was “Biologische boeren zijn bang voor toekomst door korte pachtcontracten”. Het ging over twee mensen die actief zijn in de biologische landbouw en nu geconfronteerd werden met het aflopen van hun korte pachtcontracten, die overigens al een aantal malen verlengd waren. De kansen op verlenging waren dit keer duidelijk niet goed en de gevolgen van het wegvallen van de grond – die al lang in gebruik was – zijn ernstig. Het effect van het wegvallen van grond is niet iets dat exclusief bio-boeren raakt. Ook reguliere bedrijven kunnen in de problemen komen als ze te afhankelijk zijn van gronden waarvan het gebruik zomaar kan wegvallen. Natuurlijk kan je stellen dat die afhankelijkheid een zelf gekozen risico is. Maar soms is het kiezen uit twee kwaden, te weinig grond en te weinig inkomen, of het zicht op een levensvatbaar bedrijf dat wel op wiebelige benen staat. Ondertussen groeit de overtuiging dat de introductie van de liberale pacht in 2007 niet gebracht heeft wat werd beoogd: een groter pachtareaal. De nadelen voor de landbouw en de bodem zijn inmiddels wel duidelijk.

Pachters en verpachters zijn dit jaar tien jaar bezig met het praten over een nieuw pachtstelsel. In juli 2014 sloten zij het deelakkoord van Spelderholt. Het idee was dat de pacht met de meeste rechten ook het meeste waard zou zijn. Korte pacht zou zo goedkoper zijn dan lange pacht. Pachters en verpachters werden het niet eens over de positie van de lopende reguliere contracten. Het akkoord bleef een deelakkoord. Een deelakkoord dat overigens niet lang stand hield, omdat de leden van de Federatie Particulier Grondbezit (FPG) zich tegen het akkoord verzetten. De leden van de FPG wilden geen afscheid nemen van de korte pacht.

Het had in de lijn der verwachting gelegen dat de bewindspersoon van LNV gedaan had waarvoor deze geroepen is: besturen. Bewindspersonen kwamen en gingen. Wijziging van het pachtstelsel werd menigmaal aangekondigd. Voorstellen aan de Kamer bleven uit.

Inmiddels is het 2024. LTO, NAJK, BLHB en FPG hebben opnieuw een poging gedaan om dat te doen wat het ministerie van LNV had behoren te doen: het formuleren van een voorstel om tot wijziging van het pachtstelsel te komen. Via een gedegen proces waarbij externe deskundigen waren betrokken, waarbij langdurig en diepgaand op de materie werd ingegaan, is een gezamenlijke nota geschreven. Kern van deze voorstellen – met de titel ‘Transitie in de Pacht’ – is dat korte pacht wordt ontmoedigd, lange pacht gestimuleerd en bestaande overeenkomsten in stand blijven. 

De toenmalige minister Adema was blij en wilde er mee verder. Hij was niet lang genoeg minister om dit voornemen tot uitvoering te brengen. 

Ondertussen herhaalde de geschiedenis zich. De leden van de FPG keerden zich tegen het akkoord. De leden van de FPG hechten nog steeds in meerderheid aan de korte pacht. De onderhandelaars van de FPG bleken te ver voor de troepen uit te zijn gelopen. We zijn opnieuw waar we 10 jaar geleden waren.

Ondertussen is er wel veel werk verzet. Een enorme berg bouwstenen, of beter een heel gebouw, zijn ter beschikking gesteld van het ministerie. 

De bal ligt – opnieuw – bij LNV. Het wordt tijd dat ze er wat mee gaan doen.