Hoed u voor de populist

Populisme, het is een woord dat steeds vaker gehoord wordt. Wat is het eigenlijk? Populisme kenmerkt zich door het maken van een tegenstelling tussen wij – het volk – en zij – de elite. De populist gebruikt de aanwezige onvrede om tegenstellingen aan te wakkeren. Oplossingen die worden aangeboden zijn van het soort dat Donald Trump heeft laten zien met zijn belofte ‘het moeras’ in Washington droog te leggen. Hij zou een einde gaan maken aan de macht van de ‘corrupte elite’ en de ‘Deep State’, wat dat ook mag zijn. 

Met het invoeren van tarieven zou hij de Amerikaanse economie weer groot maken en met het uitzetten van buitenlandse arbeiders Amerika weer teruggeven aan Amerika. De gevolgen zijn inmiddels duidelijk. Vooral de boeren, die massaal op Trump hebben gestemd, merken dat er geen mensen zijn om de oogst binnen te halen en er geen afzet meer is voor de soja en mais.  

Eerder was dit verschijnsel al vertoond in de UK. ‘Take back control’ was de slogan van mensen zoals Nigel Farage die het vertrek uit de EU, de Brexit, bepleitte. Het zou geweldig worden als de UK uit de EU zou vertrekken. Controle over de eigen grenzen, buitenlanders weg. Helaas werd het fruit niet meer geplukt, de groenten niet meer geoogst – Engelse mensen doen dit werk niet graag – en steeg het aantal illegale immigranten tot ongekende hoogte.  

De populist is niet zelden een ook een demagoog. Een welbespraakte volksmenner, iemand die goed van de tongriem gesneden is en in het debat niet zelden de lachers op zijn hand krijgt. Denk bij voorbeeld aan Geert Wilders die in debat met Frans Timmermans zei: “U kunt eisen tot u een ons weegt, maar dat zal bij u nog wel even duren” verwees naar de lichaamsomvang van Timmermans. Timmermans is sindsdien veel afgevallen. Of er een relatie is met de op de man gespeelde opmerking van Wilders is niet bekend.

Populisten bieden makkelijke oplossingen voor ingewikkelde problemen. Zo is de stikstofcrisis eenvoudig langs juridische weg op te lossen, wordt de instroom van asielzoekers gestopt door de grenzen te sluiten en verdwijnt de woningnood door even tien nieuwe steden te bouwen. 

Populisten geven ook graag de schuld voor het eigen falen aan anderen. Cijfers en feiten die de populist niet aanstaan zijn ‘fake news’ of verspreid met het oogmerk de populist in diskrediet te brengen. De vrije pers is de vijand. De waarheid is alleen van belang als het de eigen waarheid is.

In het verleden zijn in verschillende landen populistische partijen aan de macht gekomen. Die partijen zijn daar niet gekomen door een staatsgreep of revolutie, maar via de stembus. Daarna waren verkiezingen nooit meer nodig. Kan dat in Nederland niet gebeuren? Nee, natuurlijk niet. Hier wonen verantwoordelijk verstandige mensen die weten dat Nederland alleen bestuurd kan worden vanuit het compromis. Maar toch, de woorden, de ‘oplossingen’ van de demagoog, de populist zijn verleidelijk en zoeter dan honing. Koeien met gouden hoorns zal hij u beloven. Weet dat de beloften van de populist vals zijn. Hoed u voor de populist.