Duurzaamheid en energie

Het nemen van klimaatmaatregelen op pachtbedrijven blijft achter. De BLHB wil de obstakels wegnemen die deze achterstand veroorzaken. Het zou mooi zijn om dit mee te nemen in de herziening van het pachtstelsel. De BLHB pleit voor een overleg met de stakeholders om de bewustwording voor duurzaamheid en energie te vergroten met als resultaat dat de pachter ook duurzame energie kan opwekken.

Obstakels

Inmiddels hebben veel agrarische bedrijven zonnepanelen en/of kleinschalige windmolens of treffen andere energiebesparende maatregelen. Dit aantal zal alleen maar toenemen. De BLHB constateert echter dat energiebesparende maatregelen op pachtbedrijven achterblijven. Denk aan het isoleren van woningen en de aanleg van groene (kleinschalige) energiebronnen op het erf, de opstallen en pachtgronden.

Deze klimaatopgaven blijven in de praktijk achter, omdat de verpachter niet meewerkt, de verpachter nadere eisen stelt of mee wil delen in de opbrengsten van deze maatregelen. Overigens zijn er ook verpachters die pachters stimuleren om op de daken op grote schaal zonnepanelen aan te leggen.  

De pachtregel is op dit onderdeel complex en schiet tekort. Nu de herziening van het pachtstelsel aanstaande is, wenst het bestuur van de BLHB een oplossing voor de pachtbedrijven die niet aan de klimaatopgave kunnen meewerken, terwijl dit vanuit maatschappelijke ontwikkelingen en volgens politieke maatstaven erg gewenst is.

Logisch is dat het ministerie van Landbouw Natuur en Voedselkwaliteit (LNV) het voortouw neemt en samen met de stakeholders tot een oplossing komt. 

Bestemming, inrichting of gedaante

Indien een pachter iets wil veranderen, stuit hij op art. 7:348 BW: ‘de pachter is niet bevoegd de bestemming, inrichting of gedaante van het gepachte geheel of gedeeltelijk te veranderen dan na schriftelijke toestemming van de verpachter, tenzij het gaat om veranderingen en toevoegingen die bij het einde van de pacht zonder noemenswaardige kosten kunnen worden ongedaan gemaakt en verwijderd.’ De strekking van deze bepaling is dat de pachter niet eenzijdig een wijziging in de overeenkomst en het gepachte kan aanbrengen. Verpachter heeft een bepaald object voor een bepaald gebruik ter beschikking gesteld en de pachter heeft dat aanvaard. Hij dient dat object in stand te laten en te gebruiken conform de overeenkomst. Dat geldt ook voor veranderingen binnen het begrip ‘landbouw’. Als een stuk grasland is verhuurd voor de veehouderij, zal de pachter daar niet zomaar akkerbouwgrond van mogen maken. Een verbouwing van een koeienstal tot varkensschuur is eveneens een bestemmingsverandering. Ook als een pachter een ander dan strikt landbouwkundig gebruik wil beginnen, dan gaat dat meestal evenmin zonder toestemming van de verpachter. Het aanbrengen van energiebesparende maatregelen en duurzame energiebronnen kan dus niet zonder de medewerking van de verpachter.

Voert de pachter veranderingen door zonder toestemming, dan stelt hij zich bloot aan een vordering uit wanprestatie. Zelfs als de rechter tot de conclusie komt dat er inderdaad wanprestatie is, hoeft dat nog niet altijd te leiden tot ontbinding of niet-verlenging van de pachtovereenkomst. Met name als de verandering gemakkelijk ongedaan kan worden gemaakt of van ondergeschikte betekenis is, kan de overeenkomst in stand blijven. Het spreekt voor zich dat je als pachter dergelijke situaties wilt vermijden. 

Vervangende machtiging 

Als de verpachter geen toestemming wil geven, kan je als pachter de grondkamer inschakelen voor een vervangende machtiging. De grondkamer verleent de machtiging alleen ‘indien veranderingen noodzakelijk zijn voor een doelmatig gebruik van het gepachte door de pachter en er geen zwaarwichtige bezwaren aan de zijde van de verpachter zich tegen het aanbrengen daarvan verzetten’.  De vraag is of klimaatmaatregelen een landbouwkundige verandering zijn en tot een doelmatig gebruik van het gepachte leiden. Voor zover bekend zijn er geen zaken bij de grondkamer aangespannen waarin een machtiging voor klimaatmaatregelen is gevraagd. 

Overigens kan de grondkamer bij de toestemming ook de pachtprijs aanpassen. Het ligt voor de hand dat verpachters daartoe een verzoek zullen doen, als met de verandering van bestemming de pachter meer geld verdient.

Pacht gaat over meer dan korte en lange pacht

In het artikel ‘Pacht over meer dan korte en lange pacht’ in de Landpachter van januari 2022 zijn al diverse tekortkomingen van de huidige pachtregel weergegeven. De ontwikkelingen zoals de uitvoering van het 7^eactieprogramma nitraatrichtlijn, de ecoregelingen van het ‘nieuwe’ Gemeenschappelijk Landbouwbeleid en carbon credits zijn beschreven en ook de tekortkomingen van de huidige pachtregel. De noodzaak van de herziening van het pachtstelsel op korte termijn is dan ook duidelijk. Overigens was deze noodzaak er al vanaf begin negentiger jaren:  toen werd agrarisch natuurbeheer ingevoerd en liepen pachters al tegen de hierboven genoemde tekortkomingen op. Indien een pachter geen toestemming van de verpachter had en heeft, kan dit als een wanprestatie worden uitgelegd. Het ministerie achtte het niet wenselijk om de wet te wijzigen.

Het is dan ook van belang dat duurzame energie een plek krijgt in de herziening van het pachtstelsel.

Complex en vervolg
De uitdaging is nu om met de stakeholders en LNV de tekortkomingen voor het onderdeel duurzame energie in de huidige pachtregel te bespreken. Het doel is om tot basisafspraken te komen zodat het nieuwe pachtstelsel voor de pachters niet belemmerend werkt. Iedereen is ervan overtuigd dat de mogelijkheden voor duurzame en groene energie optimaal benut moeten worden. De oorlog in Oekraïne maakt nog maar eens duidelijk dat Nederland een paar stappen meer moet zetten.