Pachtnormen 2024: black box

Jaarlijks publiceert de minsister van LNV de pachtnormen voor akkerbouw- en grasland, tuinland, agrarische gebouwen en agrarische woningen. De pachtnormen die op 1 juli 2024 ingaan, zijn fors gestegen; het bestuur van de BLHB had deze stijging grotendeels voorzien. Desondanks blijven diverse uitkomsten verrassend en onverklaarbaar.

Black box

De pachtnormen worden gebaseerd op de bedrijven in het Bedrijveninformatienet van Wageningen Economic Research (WER). De representativiteit van de bedrijven in de pachtregio’s IJsselmeerpolders, Zuid-Limburg en Zuidwest-Brabant wordt al jaren in twijfel getrokken en de publicatie over de pachtnormen in 2024 bevestigt deze twijfel. De BLHB heeft al diverse malen haar ongenoegen geuit over de representativiteit. De uitleg over deze geselecteerde bedrijven blijft abstract en ook wordt niet prijsgegeven welke bedrijven de grondslag vormen voor de berekening van de hoogst toelaatbare pachtprijzen.

Door de geheimhoudingsplicht kan geen enkele instantie in Nederland een controle op de juistheid van deze bedrijven uitvoeren, zelfs het ministerie van LNV niet. De BLHB blijft haar kritiek uiten en blijft streven naar transparantie. Het bestuur heeft voorgesteld dat een onafhankelijke instantie wordt ingeschakeld om te onderzoeken of de kaders wel goed worden toegepast en of de selectie van de bedrijven voldoende representatief is. Tot op het heden is dit afgewezen.

De systematiek waarmee de pachtnormen worden vastgesteld, is duidelijk en wordt door de BLHB onderschreven. Het uitgangspunt is dat de pachtnorm gerelateerd is aan het opbrengend vermogen van de grond.

Neveninkomsten

In 2011 is het pachtprijzenbesluit gewijzigd omdat de systematiek te grofmazig was en fouten moesten worden hersteld. Ook de selectie van de bedrijven voor de bepaling van de pachtprijs is bijgesteld omdat allerlei niet-grondgebonden inkomsten werden meegenomen. Met andere woorden de opbrengsten van de windmolen, de caravanstalling, de intensieve veehouderij, kamperen bij de boer, bepaalden in belangrijke mate de regionorm. Dit is nu nog steeds het geval, maar dit zou minder zwaar mee worden gerekend. De regionorm is gekoppeld aan de primaire productie op het land en moet worden berekend op basis van de directe opbrengsten van de grond. 

Als bestuur hebben we grote twijfels of de bedrijven in het Bedrijveninformatienet wel aan de criteria van het pachtprijzenbesluit voldoen. Het vinden van voldoende bedrijven is namelijk voor WER een probleem en het ligt voor de hand dat er water bij de wijn wordt gedaan.

Tuinbouw en kapitaalintensief

De pachtregio IJsselmeerpolders kent door haar structuur en verschillende grondsoorten een sterk afwisselend bouwplan. Een traditioneel bouwplan van veel graan, suikerbieten en aardappelen, omdat de grondsoort andere teelten niet mogelijk maakt, terwijl in andere gebieden (kapitaal-)intensieve teelten veelvuldig worden toegepast. Het bestuur ontkent niet dat de bedrijfsresultaten in de IJsselmeerpolders gemiddeld beter zijn, maar dit kan nooit zoveel beter dan in vergelijkbare andere gebieden.

De bollenteelt is daarvan een voorbeeld. In de pachtregio tuinland Westelijk Holland weegt de bloembollenteelt zwaar mee en de regionorm voor dit gebied bedraagt € 7.565 per ha. Deze tuinbouwgewassen meenemen in de berekening van de regionorm voor akkerbouw- en grasland is niet juist en is niet volgens de kaders. Alleen akkerbouwgewassen dienen te worden meegenomen.

Normen 2024

We begrijpen dat de pachtnormen sterk kunnen fluctueren doordat er een slecht jaar afgaat en een goed jaar bijkomt dat invloed heeft op het veranderpercentage. 

De fluctuaties van een aantal pachtregio’s zijn bijzonder groot. Voor het Zuidwestelijk akkerbouwgebied is bijvoorbeeld de verhoging van 65% verklaarbaar omdat dit gebied een relatief erg lage pachtnorm had, maar in potentie wel een goed opbrengend vermogen had. Weersomstandigheden en markt waren hiervan de oorzaak. 

In de pachtregio Waterland en de Droogmakerijen is de regionorm in twee jaar met 148% gestegen. Grotendeels is de stijging verklaarbaar, net als die in andere pachtregio’s maar de afwijking ten opzichte van de andere regio’s is onverklaarbaar groot. Wijzigingen in de bedrijven in het Bedrijveninformatienet liggen voor de hand.

Tuinland

Bij de jaarlijkse publicatie van de pachtnormen is de aandacht vooral op de 14 pachtregio’s voor akkerbouw en grasland gericht. Voor tuinland zijn de pachtnormen voor Westelijk Holland en overig Nederland respectievelijk € 7.565 en € 5.349 per ha; deze waren in 2007 respectievelijk € 2.059 en € 1.622 per ha.

Dit zijn slechts een paar voorbeelden, maar er zijn meer opvallende uitkomsten die aanleiding geven voor het stellen van vragen. Wij zien voor pachters in veel regio’s goede mogelijkheden om de pachtprijs bij te stellen, omdat in veel gevallen de pachtprijs meer dan 2% van de vrije verkeerswaarde bedraagt. We zullen onze leden over deze mogelijkheden benaderen.